Historie Schettens – Longerhouw

Deel 5: De Van Aysma’s te Schettens

Vorige maand behandelden we de familie Van Osinga. Hierin kwam ook een Schelte van Aysma voor. De historie heeft altijd de Van Osinga’s aan Schettens verbonden en Schelte van Aysma werd dan als enige Van Aysma genoemd als opvolger en eigenaar van de Osinga state te Schettens. Hierdoor lijkt het dat Schelte de enige familietelg is geweest die in ons dorp woonde. Is deze kleine rol wel terecht ?

Laten we beginnen met de oorsprong van de familie Van Aysma. Die begint oorspronkelijk als ‘Lauta’ in 1192. Later, in 1445/1446 trouwt een Gerben van Lauta met een Tied van Heerma, die weduwe was van een Hessel van Aysma. Zij erfde ‘Aysma State’ te Dijksterburen, onder Beetgum. Hun kinderen noemen zich ‘Van Aysma’.  In Beetgumermolen is er een J.H. van Aysmastraat.

Schelte van Aysma trouwde 6 december 1612 te Beetgum met Tjemck Sijbrensdr. van Osinga. Schelte zal dus van Beetgum gekomen zijn en verhuisde naar Osinga State omdat zijn zwager Sijds van Osinga naar Doniawerstal vertrok om grietman te worden.

Schelte was kolonel in het leger en overleed tijdens de 80-jarige oorlog tegen Spanje, in Geertruidenberg  op 23 augustus 1637. Zijn  bijzondere grafsteen staat dan ook vol met krijgssymbolen zoals lansen, vaandels, etc.  Vermeldenswaard is nog dat zijn jonste zwager, Jancke van Osinga, onder Schelte diende als korporaal van de Adelsborsten. Ook hij overleed tijdens dezelfde oorlog bij Gouda op 2 februari 1625.

Uit het huwelijk tussen Schelte en Tjemck zijn 11 kinderen bekend, waarvan een groot aantal jong stierf.  Gelukkig werd zijn enige zoon Hotze van Aysma volwassen en hij trouwde met Anna Broersema.

Hieruit kwam o.a. Schelte van Aysma, geboren 1658. Hij trouwde met Anna Ida Spruyt op 23 december 1676. Van hun twee dochters, Anna Louise en Abigael Josina, is bekend dat ze in Schettens zijn begraven.

De enige zoon, weer een Hotze van Aysma, werd weer majoor en kapitein in het leger. Ook is hij de bewoner van ‘ Osinga State’ omdat er in 1722 een tekening van gemaakt is door J. Stellingwerf. Hierop wordt hij als eigenaar/bewoner vermeld. Hij trouwde met Anna Geertruid Swaan in 1727 die overleed te Zuthpen op 5 januari 1782. Toch zullen ze geruime tijd in Schettens hebben gewoond want pas in 1748 worden andere eigenaars/bewoners genoemd van ‘Osinga State’. Toen is de state waarschijnlijk omgevormd tot een boerderij.

Samengevat begon het voor de Aysma’s in Schettens in 1612 en eindigde het even voor 1748. Totaal bijna 136 jaar dus, tijdens 4 generaties. Minstens zo lang als  de Van Osinga’s.
Hun relatie met Schettens zal ongeveer in 1530 begonnen zijn met Seerp van Osinga die grietman van Wonseradeel werd. Het eindigde tijdens de vierde generatie met Tjemck van Osinga die in 1653  hier overleed. Totaal dus zo’n 133 jaar.

Helaas ligt er in tegenstelling tot de Van Osinga’s maar 1 grafzerk van de Van Aysma’s. Die van Schelte dus. Zijn grafzerk is echter wel de grootste in de kerk. Doordat de zerk gedeeltelijk in het koor ligt is hij niet geheel te lezen. Het kan trouwens goed zo zijn dat er nog 1 of meer zerken liggen onder de houten vloer. Hiervoor zijn de volgende 2 aanwijzingen:
1. Na Schelte woonden er dus nog 3 generaties Van Aysma’s te Schettens op de state. Zij zullen rijk genoeg zijn geweest een plek in de kerk te kopen voor hun graf.
2. Tegen die tijd  was het koor nog niet gevuld met de huidige preekstoel en vloer. Die zat toen tegen de zuidkant omdat daar het liturgisch centrum was, net als in Longerhouw het geval is. Het koor was dus een populaire plaats om begraven te worden.

Dit zal echter pas duidelijk worden zodra de vloer verwijderd wordt.
Dat er een helm voor in de toren hangt kan best wel eens het werk van de Van Aysma’s zijn geweest. Ze dienden bijna allemaal in het leger en dus ligt deze veronderstelling voor de hand.

In de Hervormde kerk te Hichtum ligt een Taco van Aysma met een zerk die zeker niet onderdoet voor die van onze Schelte. Het betreft hier een achterneef van Schelte. Een zus van hem, Frouck trouwde met Leonard Huigens, ook een kapitein. Van hun zoon Hessel Huigens en zijn vrouw Frouck van Wijckel is groot grafmonument aanwezig in het koor, welke helaas grotendeels bedekt wordt door de preekstoel, die dus later naar het koor verplaatst is. Op dat monument staat ook het bekende wapen van de Van Aysma’s: een leeuw, net als op de grafzerk van Schelte, nu echter in kleur. Deze familie woonde ook op een Aysma State, die echter naar de latere bewoners nu Wibranda State heet.

Een oom van Schelte van Aysma was de zeer beroemde Hessel (Scheltes) van Aysma. Hij was een broer van Schelte zijn moeder. Beide ouders waren nml. Van Aysma’s.

Deze Hessel was president van het Hof van Friesland en werd in 1592 in Leeuwarden begraven in de Jacobijner kerk.

Samengevat hebben de Van Aysma’s ook een belangrijke rol gespeeld in ons dorp. De Skelte van Aysmastrjitte had dus net zo goed ‘Van Aysmastrjitte’ genoemd kunnen worden.