Historie Schettens – Longerhouw
Deel 5: De Van Aysma’s te Schettens
Vorige maand
behandelden we de familie Van Osinga. Hierin kwam ook een Schelte van Aysma
voor. De historie heeft altijd de Van Osinga’s aan Schettens verbonden en
Schelte van Aysma werd dan als enige Van Aysma genoemd als opvolger en eigenaar
van de Osinga state te Schettens. Hierdoor lijkt het dat Schelte de enige
familietelg is geweest die in ons dorp woonde. Is deze kleine rol wel terecht ?
Laten we beginnen
met de oorsprong van de familie Van Aysma. Die begint oorspronkelijk als
‘Lauta’ in 1192. Later, in 1445/1446 trouwt een Gerben van Lauta met een Tied
van Heerma, die weduwe was van een Hessel van Aysma. Zij erfde ‘Aysma State’ te
Dijksterburen, onder Beetgum. Hun kinderen noemen zich ‘Van Aysma’. In Beetgumermolen is er een J.H. van
Aysmastraat.
Schelte van
Aysma
trouwde 6 december 1612 te Beetgum met Tjemck Sijbrensdr. van Osinga.
Schelte zal dus van Beetgum gekomen zijn en verhuisde naar Osinga State omdat
zijn zwager Sijds van Osinga naar Doniawerstal vertrok om grietman te worden.
Schelte was kolonel
in het leger en overleed tijdens de 80-jarige oorlog tegen Spanje, in
Geertruidenberg op 23 augustus 1637.
Zijn bijzondere grafsteen staat dan ook
vol met krijgssymbolen zoals lansen, vaandels, etc. Vermeldenswaard is nog dat zijn jonste zwager, Jancke van Osinga,
onder Schelte diende als korporaal van de Adelsborsten. Ook hij overleed
tijdens dezelfde oorlog bij Gouda op 2 februari 1625.
Uit het huwelijk
tussen Schelte en Tjemck zijn 11 kinderen bekend, waarvan een groot aantal jong
stierf. Gelukkig werd zijn enige zoon Hotze
van Aysma volwassen en hij trouwde met Anna Broersema.
Hieruit kwam o.a. Schelte
van Aysma, geboren 1658. Hij trouwde met Anna Ida Spruyt op 23
december 1676. Van hun twee dochters, Anna Louise en Abigael Josina, is bekend
dat ze in Schettens zijn begraven.
De enige zoon, weer
een Hotze van Aysma, werd weer majoor en kapitein in het leger. Ook is
hij de bewoner van ‘ Osinga State’ omdat er in 1722 een tekening van gemaakt is
door J. Stellingwerf. Hierop wordt hij als eigenaar/bewoner vermeld. Hij
trouwde met Anna Geertruid Swaan in 1727 die overleed te Zuthpen op 5
januari 1782. Toch zullen ze geruime tijd in Schettens hebben gewoond want pas
in 1748 worden andere eigenaars/bewoners genoemd van ‘Osinga State’. Toen is de
state waarschijnlijk omgevormd tot een boerderij.
Samengevat begon
het voor de Aysma’s in Schettens in 1612 en eindigde het even voor 1748. Totaal
bijna 136 jaar dus, tijdens 4 generaties. Minstens zo lang als de Van Osinga’s.
Hun relatie met Schettens zal ongeveer in 1530 begonnen zijn met Seerp van
Osinga die grietman van Wonseradeel werd. Het eindigde tijdens de vierde
generatie met Tjemck van Osinga die in 1653
hier overleed. Totaal dus zo’n 133 jaar.
Helaas ligt er in
tegenstelling tot de Van Osinga’s maar 1 grafzerk van de Van Aysma’s. Die van
Schelte dus. Zijn grafzerk is echter wel de grootste in de kerk. Doordat de
zerk gedeeltelijk in het koor ligt is hij niet geheel te lezen. Het kan
trouwens goed zo zijn dat er nog 1 of meer zerken liggen onder de houten vloer.
Hiervoor zijn de volgende 2 aanwijzingen:
1. Na Schelte woonden er dus nog 3 generaties Van Aysma’s te Schettens op de
state. Zij zullen rijk genoeg zijn geweest een plek in de kerk te kopen voor
hun graf.
2. Tegen die tijd was het koor nog niet
gevuld met de huidige preekstoel en vloer. Die zat toen tegen de zuidkant omdat
daar het liturgisch centrum was, net als in Longerhouw het geval is. Het koor
was dus een populaire plaats om begraven te worden.
Dit zal echter pas
duidelijk worden zodra de vloer verwijderd wordt.
Dat er een helm voor in de toren hangt kan best wel eens het werk van de Van
Aysma’s zijn geweest. Ze dienden bijna allemaal in het leger en dus ligt deze
veronderstelling voor de hand.
In de Hervormde
kerk te Hichtum ligt een Taco van Aysma met een zerk die zeker niet onderdoet
voor die van onze Schelte. Het betreft hier een achterneef van Schelte. Een zus
van hem, Frouck trouwde met Leonard Huigens, ook een kapitein. Van hun zoon
Hessel Huigens en zijn vrouw Frouck van Wijckel is groot grafmonument aanwezig
in het koor, welke helaas grotendeels bedekt wordt door de preekstoel, die dus
later naar het koor verplaatst is. Op dat monument staat ook het bekende wapen
van de Van Aysma’s: een leeuw, net als op de grafzerk van Schelte, nu echter in
kleur. Deze familie woonde ook op een Aysma State, die echter naar de latere
bewoners nu Wibranda State heet.
Een oom van Schelte
van Aysma was de zeer beroemde Hessel (Scheltes) van Aysma. Hij was een broer
van Schelte zijn moeder. Beide ouders waren nml. Van Aysma’s.
Deze Hessel was
president van het Hof van Friesland en werd in 1592 in Leeuwarden begraven in
de Jacobijner kerk.
Samengevat hebben de Van Aysma’s ook een belangrijke rol gespeeld in ons dorp. De Skelte van Aysmastrjitte had dus net zo goed ‘Van Aysmastrjitte’ genoemd kunnen worden.